शनिदशा

द्वारका पीठाधीश शंकराचार्य स्वरूपानंद हे माझे आणि मोरूचे लहानपणापासूनचे दैवत आहे.  हे दैवत कडक आहे. कोपल्यास समोर येईल त्याच्या कानफटीत देणारे हे दैवत. हा गुणधर्म मी यापूर्वी केवळ गेंडा या प्राणिमात्रात पाहिला आहे. गेंड्यास मागून फटका दिल्यास तो तडक पळत सुटतो आणि जो प्राणी प्रथम नजरेस पडेल त्याला शिंगावर घेतो. बरेच वेळेला जंगलात मैलोनमैल कुणी दिसत नाही. पण हा नियम तो पाळतो. असो. आमची दोघांचीही (पक्षी: मोरू आणि माझी) भक्ती दैवताच्या कोपशक्तीच्या डायरेक्टली प्रपोर्शनमध्ये असते. जितके दैवत कडक तितकी आमची भक्ती घट्ट. स्वरूपानंदच काय, पुण्यश्लोक साक्षीमहाराज, कोर्टधुरंधर आसारामबापूमहाराज, आणि अध्यात्मफटाकड्या म्हणता येतील अशा अनेक साध्व्या हे जणू हिंदू धर्माचे संरक्षक हेल्मेटच. यांच्या पुढे उभे राहता येत नाही, मागे तर नाहीच नाही. केवळ नम्रतेने मांडी घालून बसता येते. यांच्या आचारांनी आणि विचारांनी डोक्याला झिणझिण्या येतात, अनावर कंड उत्पन्न होते, पण डोके खाजवता येत नाही. आजही आम्ही स्वरूपानंदांच्या दर्शनासाठी जातो तेव्हा हेल्मेट घालूनच त्यांच्या पाया पडतो. पूर्वी एकदा मोरूने अत्यंत आदरापोटी फोडणीच्या मिसळणाचा डबा अर्पण केला होता. महाराजांनी कौतुकाने तो उघडून पाहिला. आत मोऱ्याने हळद, तिखट, जिरे, मोहरी, हिंग असे सर्व सर्व व्यवस्थित घालून दिले होते. महाराजांनी "हे काय मोरोबा?" असे प्रेमाने विचारले. महाराज प्रेमाने जेव्हा विचारतात तेव्हा त्यांच्या कपाळावरील सहा आठ्यांतील दोन कमी होतात. त्यावर मोरूने "महाराज आपण आपल्या कपाळावर रोज पाव किलो हळद आणि तिखटाची फोडणी देता ना? त्यासाठी हा डबा. आणि त्याला चव यावी म्हणून थोडे हिंगजिरे आणि मोहरी बरोबर दिली आहे." शंकराचार्यांनी तो डबा मोरूच्या डोक्यावर रिता करून पुन्हा थाडदिशी त्याच्या डोक्यावर आदळला होता. मूर्च्छा येऊन मोरू जमिनीवर घरंगळला. मोरूस समाधिअवस्था प्राप्त झाली आहे असे महाराजांच्या अनुयायांनी मला दटावले. समाधी उतरण्यास साधारण पंधरा मिनिटे लागली होती. कृष्णाने भले आपली शक्ती वापरून विश्वरूप दर्शन घडवले असेल. इथे स्वरूपानंदांनी नुसता मिसळणाचा डबा वापरून सगळे तारे, ग्रह मोरूला दाखवले होते. महाराजांचा अनुग्रह म्हणून मोरूने पोचा आलेला तो डबा आता त्याच्या घरच्या देवघरात ठेवला आहे. पण तेव्हापासून आम्ही दर्शनाला जाताना हेल्मेट घालून जातो.

माझा स्वभाव मुळातूनच भाविक, श्रद्धाळू. स्वरूपानंद जे सांगतील ते करायचे, साक्षीमहाराज जी आज्ञा देतील ती पाळायची, आसारामबापू जी मुळी देतील ती खायची. पण पूर्वी हे ठीक होतं, हे लोक आपापल्या मठात स्वत:ची कुंडलिनी जागृत करण्यात गुंतलेले असायचे. हिंदुत्वाचा प्रसार करण्याची, रक्षण वगैरे करण्याची गरज भासत नव्हती. मी दर्शनाला जात होतो, थाळीत पाच रुपये टाकत होतो, प्रसाद हाणत होतो. हो, मोरू आणि मी ज्या पद्धतीने प्रसाद ग्रहण करतो त्याला हाणणे हाच शब्द योग्य असे आमच्या सोसायटीतील बऱ्याच जणांचे म्हणणे आहे. आता मला प्रसादाचा शिरा आवडतो. काय करणार? पराधीन आहे जगती पुत्र मानवाचा. शुद्ध तुपातील प्रसाद टिकावा म्हणून का होईना हिंदुधर्म टिकावा असे मला वाटते. असे मी एकदा आमच्या सोसायटीच्या मीटिंगमध्ये शून्य प्रहरात (म्हणजे कोरम भरण्याची वाट पाहण्यासाठी ठेवलेला काळ) म्हटले. तेव्हापासून सोसायटीच्या गणपतीत मला कधीही फूड कमिटीत प्रवेश मिळाला नाही. आमच्या सोसायटीची कमिटी इन मीन पंधरा जणांची. त्यातील बारा जण फूड कमिटीवर. एक अध्यक्ष, म्हणजे स्टेजवर मधल्या खुर्चीवर बसणारा. मला आणि मोरूला तेवढे प्रॉपर्टी म्यानेजमेंटवर टाकतात लेकाचे नेहमी. प्रसाद न बोलता गट्टम करावा हेच खरे. धर्माच्या गोष्टी करू नयेत. पण हे हल्ली काय झाले आहे आहे समजत नाही. बरं एक महाराज जे म्हणतात ते करायला गेलो की तोवर दुसरे त्याच्या विरुद्ध आज्ञा देतात. मोदींनी मेक इन इंडियाची हाक दिली. त्याला प्रतिसाद देत साक्षीमहाराजांनी किमान चार पुत्र (प्रति कुटुंब, प्रति पत्नी नव्हे) प्रसवण्याची आज्ञा दिली. ती आम्ही शिरसावंद्य मानून रीतसर मधुचंद्राची योजना आखत होतो. सगळं बुकिंग झालं होतं. छान केदारनाथची सहल करायची म्हणत होतो. तेवढ्यात स्वरूपानंदमहाराज म्हणाले, मधुचंद्र पाप! त्यानेच निसर्गाचा कोप होतो आहे. हे सगळं पूर येणं, मुसळधार पाऊस कोसळणं हे सगळं या तुमच्या मधुचंद्राच्या पापामुळेच. तुला जायचंच असेल तर या मोरूला घेऊन जा, केदारनाथाचं दर्शन घे. मोरू निर्लज्जपणे हो म्हणाला. फुकटात असेल तर तो कुठेही यायला तयार असतो. त्याच्याकडे दुर्लक्ष करून मी स्वरूपानंदांना नम्रपणे विचारले,"स्वामीजी, महाराष्ट्रात दुष्काळ पडला आहे, पाऊस नाही, त्याचे कारणही हेच असेल काय? कारण आताशा उन्हाळ्यात पूर्वी होत तितकी लग्ने होत नाहीत. तेवढे मधुचंद्रही कमी झाले असावेत." स्वामींनी माझ्याकडे रोखून पाहिले. कपाळावर सहा आठ्या होत्या त्या दोनने वाढल्या. बाजूला उभ्या असलेल्या शिष्याला त्यांनी खूण केली. त्याने पानाचा डबा उघडून पुढे करावा तसा एक डबा उघडून पुढे केला. स्वामींनी त्यातली बचकभर हळद घेतली आणि आपल्या कपाळावर थापली. दोनतीन मिनिटे दीर्घश्वसन करून ते म्हणाले,"तू नास्तिक आहेस. तुझ्यासारख्या लोकांमुळे जगात पाप वाढत आहे. तुझ्यासारख्या लोकांनी आजन्म ब्रम्हचर्य पाळलं पाहिजे. मी तर म्हणतो, सर्वांनीच कडक ब्रम्हचर्य पाळलं पाहिजे. आपल्या पुढील पिढीलाही ते संस्कार दिले पाहिजेत. मुलांना लहानपणापासून आजन्म ब्रह्मचर्याचे शिक्षण दिले पाहिजे. तरच राष्ट्राला काही भविष्य आहे. वैभवशाली भारतासाठी हे आवश्यक आहे."

"महाराष्ट्रात दुष्काळ आहे त्याचं कारण तुम्हीच लोक आहात. हिंदू धर्म भ्रष्ट झाला आहे. पूर्वीचे वैभव राहिले नाही. ते कडक सोवळे, कठोर नियमधर्म, क्लिष्ट कर्मकांडे होती म्हणून धर्म टिकला होता. आता काय, बायकाही शनिमहाराजांची पूजा करू लागल्या! केवळ विरोधाला विरोध म्हणून! कसा पडणार पाऊस!" हे मात्र खरं हो. आमची हीही गेली होती त्या चौथऱ्यावर तेल घालायला. एरवी कधीही देवळात जाऊ म्हटलं की तिची "अडचण" असते. उलट मी रोज शनिवारी पत्र्या मारुतीला जाऊन नारळ फोडतो याला ती विरोध करते. "नारळ काय स्वस्त नाहीत म्हटलं. मारुतीला काय दडपे पोहे करून खायचेत की काय, लागतो कशाला नारळ त्याला?" असले तिचे विचार आहेत. "हिंदू धर्म म्हणजे काय चेष्टा आहे?" इकडे स्वामी पेटले होते. "अशानं शनिदेव भडकणार आहेत हे मी आताच सांगून ठेवतो! आणि ते भडकले तर मग स्त्रियांनी सांभाळूनच राहावं. बलात्कार वाढणार, अत्याचार वाढणार."  चला, थोडक्यात म्हणजे मधुचंद्र क्यान्सल. मग स्वामींना मी कसल्या धर्मसंकटात पडलो आहे ते सांगितले. तिकडे साक्षीमहाराजांना किमान चारचं वचन देऊन बसलो आहे, आणि आता तुम्हाला ब्रह्मचर्याचं. त्यांचं वचन पाळायचं तर पूर येणार, तुम्हाला दिलेलं पाळायचं तर दुष्काळ पडणार. स्वामी म्हणाले त्याची चिंता तू करू नकोस. या भारतवर्षातील ऋषीवृंद समर्थ आहे. आमचे बापू केवळ इच्छाशक्तिच्या जोरावर गर्भाधान घडवून आणतात. आता कारावासात त्यांची इच्छाशक्ती जरा क्षीण झाली आहे एवढंच. आणि आमचे दुसरे एक बापू केवळ नजरेने वाईट वृत्तीच्या मनुष्यास क्षणार्धात क्लीब करून सोडतात. आम्ही मग उठून स्वामींचा निश्चिंत मनाने निरोप घेतला. स्वरूपानंदांनी एक गोष्ट मात्र सोळा आणे सत्य सांगितली. शनीची शांती करावी लागते, पूजा नाही.  हे सांगताना ते स्वत:च एखाद्या पूजेच्या नर्मदा गोट्याप्रमाणे दिसत होते. म्हणून त्या ज्या शनिदर्शनासाठी आसुसलेल्या अग्निशिखा कंपनीच्या बायका आहेत त्यांना आमचे एक सांगणे आहे. त्यांनी आमच्या या शनिच्या गोट्याचे दर्शन घेऊन त्यावर तेल ओतावे आणि शांती करावी. पण त्या बायकांचा तो उद्देश नाही. त्यामुळे, त्या तृप्तीची देसाई सांडो, तयां कच्छपि शनि लागो, एवढंच म्हणतो.