जेवण झाले का?

अलिकडे जेवणाची फार चेष्टा चालू आहे असे मला वाटते. वेदांत पोटाला यज्ञाची उपमा दिली आहे तर अन्नाला त्या यज्ञात देण्याची आहुति म्हटले आहे. तत्कालीन समाजव्यवस्थेत प्रथम भोजनाची चौकशी करण्याला प्राधान्य दिले जात होते. दूतांकरवी संदेशवहन होत असे. रात्री आठनंतर भोजन झाले का ही विचारणा करण्यासाठी अनेक दूत नगरातून संदेशवहन करत फिरताना आढळत. ही पद्धत सुरक्षित नसे. क्वचित् एखाद्या दूताकडून भूर्जपत्र काढून घेऊन माहिती चोरली जात असे. मग भलभलत्या जनांकडून संदेश येऊ लागून प्राप्तकर्ती/कर्ता हैराण होत असे. ताकीद देऊनही ऐकत नसत. कसबा पेठेतील एक जुना वाडा पाडताना एक शिलालेख हाती लागला होता. कार्बन डेटिंगनुसार तो साधारण हडप्पापेक्षाही पुरातन कालातील आहे असे निष्पन्न झाले. लेखाच्या खाली

गूडभट्ट, पुणयक असे लिहिलेले आढळते. प्रथम हे नाव वाचून संशोधकांत जरा गोंधळाचे वातावरण होते. गूड हे विलायती नाव तत्कालीन भारतवर्षात कसे आले असावे याबद्दल मतभेद होते. काहींच्या मते इंग्रज हे मूलनिवासी भारतीय असून इस पूर्व १००० च्या आसपास युरोपात स्थलांतरित झाले असावेत. तर काहींच्या मते ते गूडभट्ट नसून गूढभट्ट असावे आणि निनावी संदेश पाठवण्यासाठी हे नाव धारण केले असावे. पण उत्तर प्रदेशातील श्री. रामनारायण शर्मा या संशोधकाने “काहे बवाल कर रहे हो? गुड है गुड वो. खाने का गुड” असे म्हटले आणि सगळ्याच शंका दूर झाल्या. गोऽड संदेशासाठी तसेच गोऽड नाव हवे हा साधा विचार आपल्या डोक्यात का आला नाही असे सर्वांनाच वाटले.

- भोजन किं वार्ता?

- हममम ( महिषध्वनी - सर्वसाधारण हमममम ध्वनि। स ध्वनि: महिषं भोजनपश्चात् सुखेन करोति)

- भगिनी, अहं प्रश्नं करोति। कृपय उत्तरदानं कृत्वा मम शंकानिरसन कुरु इति तीव्रेच्छा।

- आम्

- (अति आनंदे चीत्कारं करोति) साधु! साधु! मम भोजनप्रश्ने उत्तर प्राप्त:।

- (पुनश्च महिषध्वनि)

- भो पुरंध्री, भोजनादि कार्यक्रम बहु आनंददायक:।

- भोजनं भवति, प्रंतु आदि कार्यक्रम शेष:।

- (पृच्छक अति आनंदे) शेष कार्यक्रम!! कथ किम् कर्म विशेषत:?

- (महिषध्वनि)

- वच्, कृपा कृतेन।

- दूरदर्शन दीनयाचक शृंखला दर्शन कृत्वा, भूर्जपत्रसंदेश वार्तालाप, काचित् सारमेया-सखीसंबंधं गुप्त वार्तालापं एवं संभाषण एषां आदि कार्यक्रम अस्तु ।

- (नर महिषध्वनि) इदं द्वादशं रात्रप्रहर:, तस्मात् शुभ रजनी। (तव मातरम् - एषां शब्द गुप्त वचेन)

- (महिषध्वनि)

- गुडभट्ट, पुणयक

तेव्हा जेवणाकडे सर्वांनी गांभीर्याने पहावे, एकमेकांचे जेवण झाले आहे की नाही याची मानवतावादी स्तरावरून चौकशी करावी असे मला तरी वाटते.

- मंदार वाडेकर